فیش برداری و یا همان یادداشت برداری و ثبت مطالعات و تحقیقات از گذشته تا کنون به یکی از انواع زیر صورت می گرفته است:
1. علامت گذاری یا خط کشی در متن کتاب و یا حاشیه نویسی در اطراف صفحه های آن.
2. خلاصه نویسی در آستر بدرقه کتاب.
3. یادداشت نویسی های پراکنده و غیر منظم در مجموعه هایی به نام «کشکول».
4. ثبت در دفاتر و مجموعه هایی به نام جنگ که به صورت «الفبایی» یا « موضوعی» تنظیم شده اند، مانند، زونکن و پوشه.
5. نوشتن مطالب روی برگه ها یا کارت های یک شکل و یک اندازه به نام «فیش».
6. استفاده از ماشین های حاظفه دار الکترونیکی نظیر کامپیوتر.
شکل های فیش برداری :
چون گرد آوری اطلاعات و معلومات غالبا از سه راه « خواندن» مانند مطالعه و شنیدن از قبیل مصاحبه و «دیدن» نظیر مشاهده صورت می گیرد، بنابراین فیش برداری معمولا یا از یک ماخذ و مدرک کتبی، یا از یک گفته و درس شفاهی و یا از یک فعالیت تجربی و عملی است و ثبت مطالعات و تحقیقات در فیش ها به یکی از شکل های زیر انجام می شود:
الف. نقل مستقیم : انتقال یا چسباندن عین عبارت های کتاب یا ماخذ را به زبان اصلی «نقل مستقیم» می گویند و علامت اختصاری آن را می توان حروف «م» انتخاب کرد. برای نقل مستقیم، عبارت های ماخذ را در داخل گیومه («») قرار می دهند و ماخذ آن را به طور کامل ذکر می کنند تا سرقت فرهنگی محسوب نشود و انسان به عدم رعایت امانت علمی متهم نگردد.
ب.ترجمه : نقل مستقیم عبارت های کتاب یا ماخذی را به زبان دیگر «ترجمه» می نامند و حرف «ت» را می توان به عنوان علامت اختصاری آن برگزید.
ج. تلخیص : یادداشت و ثبت فشرده و گزیده مطالب کتاب و مانند آن را به زبان اصلی و به گونه ای که بیانگر اصول اساسی و مطالب مهم محتوای آن باشد «تلخیص» یا «خلاصه برداری» و یا «چکیده نویسی» می گویند و حرف «خ» را می توان به عنوان علامت اختصاری آن انتخاب کرد.
د.خلاصه ترجمه : تلخیص کتاب و مانند آن به زبان دیگر را با حفظ صحت تلخیص و دقت ترجمه «خلاصه ترجمه» می نامند، و می توان حروف «خت» را به عنوان علامت اختصاری آن برگزید.
ه.یادداشت شخصی : نوشتن مطالب و نظرات شخصی را که از گنجینه فکر شخص فیش نویس تراوش کرده است «یادداشت شخصی» می نامند و می توان حرف «ش» را به عنوان علامت اختصاری آن برگزید.
منبع: ایران پژوهش
تعریف فیش:
فیش واژه ای فرانسوی و در زبان فارسی به معنای برگه است و در اصطلاح به معنای برگه های یک شکل و یک اندازه ای است که چکیده مطالعات گزیده تحقیقات در آن یادداشت می شود تا بتوان به آسانی و در زمانی کوتاه و با اسلوبی خاص و منظم از آن بهره جست . رشد سریع دانش و پیچیدگی و گستردگی نیاز های اطلاعاتی پژوهشگران و تاثیر متقابل این دو پدیده بر یکدیگر و عدم اطمینان به حافظه برای نگه داری و بازیابی معلومات و تاثیر بسزایی که نوشتن در یادگیری دارد، همگی موجب ارزش و اهمیت «فیش برداری» و «فیش نویسی» شده است.
ابزار ها و وسایل فیش برداری :
برخی از ابزار ها و وسایل فیش برداری و یادداشت برداری عبارتند از:
الف. برگه یادداشت : باید توجه داشت که برای یادداشت مطالب اصلی و نکات مهم و ثبت مواد خام و اولیه تحقیق باید از فیش استفاده کرد و برگه های بزرگ مانند کاغذ کلاسور را باید در مراحل بعدی تحقیق یعنی در تدوین و نگارش مطالب به صورت پژوهش نامه و پایان نامه و جزوه به کار گرفت. این نکته مهمی است که در مطالعات و تحقیقات معمولا اشتباه گرفته می شود.
ب.قلم یادداشت : بهتر است قلم یادداشت دارای نوکی ریز و از جنسی مناسب و بادوام باشد. چون ممکن است در آینده از فیش های مطالعاتی فتوکپی و زیراکس گرفته شود و از طرفی رنگ «سیاه» در نگارش رنگی وزین است، بنابراین شایسته است که از این رنگ در نوشتن و ثبت مطالب استفاده شود.
ج.وسیله غلط گیری : یکی از وسیله هایی که غالبا در هنگام فیش برداری اتفاق می افتد غلط نوشتن مطالب است. بدین منظور می توان از لاک های سفید برای بر طرف کردن اغلاط و زیبایی فیش ها استفاده کرد.
د.برگه دان : برگه دان یا فیشیه، پاکت ها یا کیف ها و یا جعبه های مخصوصی است که فیش ها در آن گذاشته می شود تا از پارگی و پراکندگی برگه ها جلوگیری شود و حمل و نقل و طبقه بندی و بازیابی فیش ها را آسان کند.
ه.برگه راهنما : هر برگه دان دربردارنده فیش های بسیاری است که همگی آنها دارای یک عنوان و موضوع «عام»است. برای نشان دادن موضوعات عام و جدا کردن برگه دان ها از یکدیگر از «برگه راهنما» استفاده می شود که نشان دهنده موضوع عام هر برگه دان خواهد بود.
موضوع دیگر استفاده از برگه راهنما- در صورت نیاز- روی فیش های داخل برگه هاست. چون هر موضوع «عامی» دارای موضوعات خاصی است، برای نشان دادن و جدا کردن موضوعات خاص موجود در هر برگه دانی از برگه راهنما استفاده می شود که می توان آن را در قسمت بالای نخستین فیش هر موضوع خاص چسباند و یا منگنه کرد و موضوعات خاص هر برگه دانی را از یکدیگر جدا ساخت تا تشخیص و بازیابی آنها آسان گردد.
و. گیره کاغذ : چون در هر برگه دان تعدادی فیش با موضوعات «خاص» و گوناگون وجود دارد، از این رو پژوهش گران برای قرار دادن فیش های هم موضوع در کنار هم و به منظور تنظیم و طبقه بندی و بازیابی برگه ها از گیره کاغذ (کلیپس) استفاده می کنند.
ز. فهرست راهنما : چون به مرور زمان بر مطالعات و تحقیقات انسان و در نتیجه بر تعداد موضوعات «عام» تحقیق افزوده خواهد شد، بنابراین باید فهرست کاملی از آنها را در دفتری یادداشت کرد تا از موضوعات مطالعه شده و مورد تحقیق خود آگاه شد و برای بازیابی آنها با مشکلی روبه رو نشد و از دوباره کاری بیهوده نیز خودداری کرد. چون هر کدام از موضوعات «عام» در محدوده موضوع کلی و علم خاصی قرار می گیرند، مثلا موضوعات عام «توحید» و «معاد» در موضوع کلی «کلام و عقاید» و موضوعات عام «نماز» و «روزه »در موضوع کلی «فقه» جای می گیرند، بدین منظور هر بخش از دفتر را که شامل چندین صفحه است به هر کدام از این موضوعات کلی اختصاص داده، برگه راهنمایی که نام آن موضوع کلی و کد مربوطه اش روی آن نوشته شده در کنار صفحه اول هر بخش قرار داده می شود و سپس اسامی موضوعات عام آن موضوع کلی همراه با کد معنی که برای هر کدامشان در نظر گرفته شده است و توضیح آن در قسمت «کد گذاری» خواهد آمد در آن صفحه ها ثبت می گردد.
منبع: ایران پژوهش
اس.پی.اس.اس SPSS مخفف Sciences Statistical Package for the Social به معنی بسته آمارى براى علوم اجتماعى است. نرم افزار تحلیل آماری SPSS جهت آزمون فرضیههای آماری و تحلیل رگرسیون و کوارایانس بسیار توانمند است. نرمافزار رایانهای است که برای تحلیلهای آماری به کار میرود.
SPSS مخفف عبارت Sciences Statistical Package for the Social به معنی بسته ی آماری برای علوم اجتماعی می باشد. پس از خریداری شدن شرکت سازنده این نرم افزار توسط IBM در 28 جولای 2009 این نرم افزار با نام PASW که مخفف Predictive Analytics SoftWare است منتشر شد. اما در نسخه 19 دوباره نام SPSS Statistics را اختیار کرد.
SPSS از جمله نرمافزارهایی است که برای تحلیلهای آماری در علوم اجتماعی، به صورت بسیار گستردهای استفاده میشود. این نرمافزار توسط پژوهشگران بازار و داد و ستد، پژوهشگران سلامتی، شرکتهای نقشه برداری، دولتی، پژوهشگران آموزشی، سازمانهای بازاریابی و … به کار می رود. افزون بر تحلیلهای آماری، مدیریت دادهها و مستندسازی دادهها نیز از ویژگیهای نرمافزار هستند. منبع: پایگاه علمی پژوهشی پارس مدیر
معیارهای انتخاب یك موضوع تحقیقاتی
1- موضوع باید مناسبت داشته باشد: یعنی موضوع جزء موضوعات اولویت دار باشد.
2- اجتناب از دوبارهكاری در موضوع طرح: برای اینكه بدانیم موضوع مورد تحقیق ما تكراری است یا نه و آیا ارزش تحقیق دارد یا نه، باید متون مرتبط بررسی شود. با توجه به امكانات موجود و در دسترس، این امر كار دشواری نیست. محقق میتواند با مراجعه به مقالات داخلی و خارجی، خلاصه كنگرهها تماس با سایر محققینی كه درخصوص موضوع پژوهش یا موضوعات مشابه كار كردهاند، نظری اجمالی به كارهای سایر محققین داشته باشد. البته ذكر این نكته لازم است كه زمانی یك موضوع تكراری است كه تمامی ابعاد تحقیق و موضوع مانند هم باشند. ولی اگر از نظر زمانی یا مكانی با هم متفاوت باشند، موضوع دیگر تكراری نیست.
3- موضوع قابلیت اجراء را داشته باشد: یعنی آیا تمامی امكانات و شرایط لازم برای انجام تحقیق درخصوص موضوع مذبور در آن مكان فراهم است یا نه؟ و یك موضوع حتی اگر تمامی ویژگیهای لازم را داشته باشد، اما قابل انجام نباشد، موضوع خوبی نخواهد بود.
4- کاربردی و مناسب با زمان و مقرون به صرفه باشد: عملاً مطالعاتی در اولویت پژوهشی قرار دارند كه با حداقل هزینه جنبه كاربردی داشته و نتیجه آن برای برنامهریزان و مدیران جامعه در زمان حال یا آیندة نزدیك مفید واقع شود.
5- نداشتن موانع اخلاقی: در مطالعاتی كه در آن جامعة مورد مطالعه انسان بوده و مداخلهای بر سوژههای انسانی صورت میگیرد، رضایتمندی و حفظ حرمت انسانی و محرمانه نگاه داشتن اطلاعات بسیار ضروری است.
6- مقبولیت سیاسی و فرهنگی: موضوع مورد مطالعه باید مورد پذیرش فرهنگ و عرف جامعه باشد.
نكات مهم در نوشتن عنوان موضوع
عنوان موضوع از همة قسمتهای كار بیشتر خواننده دارد. پس در انتخاب عنوان باید دقت كرد و به نكات زیر توجه نمود:
1- عنوان نباید خیلی كوتاه و یا خیلی طویل باشد.
2- دربرگیرندة تمام محتویات كار تحقیقاتی باشد.
3- از به كار بردن مخففها، اصطلاحات و كلمات غیر مصطلح و كلمات انگلیسی كه معادل فارسی دارند، اجتناب شود.
4- به صورت خبری نوشته شود و از عناوین اختصاری استفاده نشود.
5- سال و مكان انجام تحقیق حتماً ذكر شود.
منبع: NTN3.ir
در علوم مختلف از روشهای مخصوص و متفاوت برای مطالعه و بررسی استفاده میشود تا شناخت موضوع تحت بررسی را ممكن گرداند درعلوم انسانی نیز روشهای تحقیق بصورتهای گوناگون تقسیمبندی شدهاند كه رایجترین آنها به قرار زیر است (لازم به توضیح است كه تعیینكننده نوع روش تحقیق مربوط به ماهیت سؤال مورد بررسی و نوع اطلاعاتی است كه برای شناخت موضوع, جمعآوری میشود).
1- روش تاریخی Historical Method
2- روش توصیفیDescriptive Method
3- روش تجربی Experimental Method
در زیر به توضیح مختصر هر یك از این روشها میپردازیم:
تحقیق تاریخی
تحقیق تاریخی فعالیتی است برای شناخت واقعیتهای گذشته و یك از دشوارترین انواع پژوهش است این تحقیق وقایع مربوط به گذشته را مورد تعبیر و تفسیر و ارزیابی قرار میدهد. در این روش هدف این است كه وقایع گذشته دقیق و درست شناسایی شوند تا وضع موجود بهتر درك گردد در روشهای دیگر مانند توصیفی یا تجربی محقق میتواند نمونه مورد مطالعه را با میل خود انتخاب نماید, اما در تحقیق تاریخی مجبور است فقط اطلاعات و اسنادی را كه از گذشته باقی ماندهاند مورد بررسی قرار دهد بررسی وضع تعلیم و تربیت ایران در دوران قاجار نمونهای از تحقیق تاریخی است بررسی روند آموزش عالی ایران از تشكیل دانشگاه جندیشاپور تا تأسیس دارالفنون مثال دیگری از این نوع تحقیق میباشند.
تحقیق توصیفی
مطالعات توصیفی برعكس تحقیقات تاریخی در مورد زمان حال به بررسی میپردازد. این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود میپردازد این گونه تحقیق وضعیت كنونی پدیده یا موضوعی را مورد مطالعه قرار میدهد و دارای انواع گوناگونی بدین قرار است: